1-) AİHM’e göre en basit tabiriyle Mahkemeye Erişim Hakkı; “Bir uyuşmazlığı mahkeme önüne götürme, aynı zamanda mahkemece verilen kararın uygulanmasını isteme hakkıdır. Mahkemeye erişim hakkı en temel haklarından biri olması nedeniyle ve adil yargılanma ilkesi kapsamında değerlendirilmesinden kaynaklı olarak izmir avukat için hayati öneme sahip bir ilkedir.

2-) Kişilerin bir hakkı için mahkemeye başvurması ve aldığı kararı icra edebilmesi en doğal hakkıdır. Anayasamızda 36. madde kapsamında Adil Yargılanma İlkesi kapsamında korunan bir ilkedir. AİHM’de Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 6. maddesinin geniş yorumlanması kapsamında koruma altına aldığı bir ilkedir.

3-) Tarihsel süreçte ise AİHM ilk kez Golder V. Birleşik Krallık kararında değinmiştir. Kararda kişinin avukatıyla görüşmemesi neticesinde adalet bakanlığına yaptığı başvurunun reddi üzerine yine avukatıyla görüşmemesinden kaynaklı olarak mahkemeye başvuru süresi kaçırması üzerine yaptığı başvurunun reddedilmesi üzerine Mahkemeye erişim hakkının ihlal edildiğine karar verilmiştir.

4-) Bu hakkın kanunlarda da tanımlanması mümkün değildir. Aynı zamanda bu hak taraflara kanunların uygulanmasını ve kişilerin uyuşmazlıklarda mahkemeye başvurmasının önündeki engelleri etkili bir şekilde kaldırması ve kaldırma çabası içerisinde olması gerekir.

Şener Berçin, B. No: 2013/5516, 22/1/2015

Mahkemeye erişim hakkı, kural olarak mutlak bir hak olmayıp, sınırlandırılabilen bir haktır. Bununla birlikte getirilecek sınırlandırmaların, hakkın özünü zedeleyecek şekilde kısıtlamaması, meşru bir amaç izlemesi, açık ve ölçülü olması ve başvurucu üzerinde ağır bir yük oluşturmaması gerekir (B. No: 2013/1613, 2/10/2013, § 38). Devletler bir davanın açılabilirliğine ilişkin olarak takdir hakları gereği bazı sınırlamalar getirebilir ve bu davalar niteliği gereği düzenleyici işlemlere konu olabilir. Bununla birlikte, bu sınırlamalar dava açmak isteyen bir kişinin mahkemeye erişim hakkının özüne zarar verecek seviyeye ulaşmamalıdır (Benzer yöndeki AİHM kararı için bkz. Edificaciones March Gallego S.A./İspanya, B. No: 28028/95,19/2/1998, § 34 ve Rodríguez Valín/İspanya, B. No: 47792/99, 11/10/2001, § 22).

Belli bir hakkın mahkemede ileri sürülebilmesi ya da hak arama hürriyeti kapsamında bir davanın açılabilmesi için öngörülecek süreler hukuk güvenliği ilkesi gereği olup, adil yargılanma hakkının ihlali olarak değerlendirilemez. Anılan süreler, mahkemelerin zamanın geçmesi nedeniyle güvenilirliği kalmayan, eksik ya da ulaşılması zor kanıtlara dayanarak uzak geçmişte meydana gelmiş olaylar hakkında karar vermelerini istemekle oluşabilecek adaletsizliklerin önüne geçmek ve hukuk güvenliğini sağlamak gibi önemli ve meşru amaçlara hizmet ederler. Süre sınırlaması getiren bu müdahaleler, devletin takdir yetkisi içinde olup, ulaşılmak istenen meşru amaçla orantılı oldukça ve hakkın özünü zedelemedikçe Anayasa’da yer alan hak arama hürriyetini engellemiş sayılmazlar (Benzer yöndeki AİHM kararı için bkz. Stubbings ve Diğerleri/Birleşik Krallık, B. No: 22083/93, 22095/93; 22/10/1996, §

Mahkeme hakkı” ve erişim hakkı mutlak değildir. Bu haklar kısıtlamalara tabi tutulabilir. Ancak kısıtlamalar, söz konusu hakların esasını etkileyecek şekilde bireyin erişimini kısıtlayamaz ya da azaltamaz (Philis/Yunanistan (no. 1), § 59; De Geouffre de la Pradelle/Fransa, § 28; Stanev/Bulgaristan [BD], § 229; Baka/Macaristan [BD], § 120; Naït-Liman/İsviçre [BD], § 113). 2Ek olarak, bir kısıtlama eğer meşru bir amaç taşımıyorsa ve gözetilen amaç ile kullanılan yöntem arasında makul bir orantılılık ilişkisi bulunmuyorsa 6 § 1 maddesi ile uyumlu olmaz (Lupeni Greek Catholic Parish ve Diğerleri/Romanya [BD], § 89; Naït-Liman/İsviçre [BD], § 115).

KAYNAKÇA

1-) BİREYSEL BAŞVURUDA İDARİ YARGIYA İLİŞKİN İHLAL KARARLARI- Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Sisteminin Desteklenmesi Ortak Projesi-Mehmet Sadık Yamlı

2-)Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 6. Maddesine İlişkin Rehber-S22

2-)AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ VE ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARI IŞIĞINDA MAHKEMEYE ERİŞİM HAKKI-Gökhan ÇAYAN

Gökhan ÇAYAN-

AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ VE ANAYASA MAHKEMESİ

KARARLARI IŞIĞINDA MAHKEMEYE ERİŞİM HAKKI-Şener Berçin, B. No: 2013/5516, 22/1/2015